| 2014-09-22 10:55:30 |
Երկիր մոլորակի մթնոլորտում բարձր էներգիաների մասնիկների <<փնջի>> ձագումը Կայծակներ և Տարրական Մասնիկների Արագածում:
Երևան, Հայաստան, սեպտեմբերի 22-26, 2014թ.
Մագնիտոսֆերայում և մթնոլորտում ամպրոպային վերգետնյա
աճերի (TGE), երկրային գամմա ճառագայթների բռնկումների (TGF), ինչպես նաև անցողիկ լուսային
դեպքերի նման բարձր էներգիայի պրոցեսները հանգեցնում է Երկիր մոլորակի շրջակա միջավայրի
տարբեր դինամիկ պրոցեսների և ունի լայն ատղաֆիզիակական առնչություն: Գեոտիեզերական
պլազմաներում <<արագացնող>> կառուցվածքների ուսումնասիրությունը կարող
է լույս սպռել՝ տիեզերքի առավել հեռավոր օբյեկտների տիեզերական պլազմաների համանման
կառուցվածքի առավել բարձր էներգիայի տարրական մասնիկների արագացման վրա: Մեր մոլորակի
լայն շրջակա միջավայրը՝ բարձր էներգիայի աստղաֆիզիկայի համար իրական լաբորատորիա է:
Բարձր էներգիայի այս երևույթները քննարկելու նպատակով`
Երևանի Ֆիզիկայի Ինստիտուտի Նոր Ամբերդ միջազգային գիտաժողովների կենտրոնում կազմակերպվեց
գիտաժողով` “Կայծակներ և Տարրական Մասնիկների Արագացում” անվամբ: Գիտաժողովի կազմակերպիչներն
էին` ԵրՖԻ-ի կոսմիկական ճառագայթների բաժանմունքը և Մոսկվայի պետական համալսարանի միջուկային
ֆիզիկայի ինստիտուտը` ԵրՖԻ-ի և Եվրոպական Երկրագիտության Միության հովանավորությամբ:
ԱՄՆ-ից, Ֆրանսիայից, Չինաստանից, Իսրաելից, Ռուսաստանից և Հայաստանից ժամանած 30 գիտնականներ
և ուսանողներ մասնակցեցին գիտաժողովին:
Ելույթները կենտրոնացած էին՝ ամպրոպաբեր ամպերում բարձր
էներգիայի արտանետումների մոդելների դիտարկումների ուսումնասիրությանը, ամպրոպաբեր
ամպերում ձևավորվող լիցքավորված կառուցվածքների և դրա չափերի գնահատման, մթնոլորտային
էլեկտրական արտանետումներից ճառագայթվող ռադիոհաճախականության, մթնոլորտային էլետրական
դաշտում հեղեղների առաջացման տարբեր մոդելավորման համեմատությունների, RELEC և
CHIBIS-M արբանյակների սարկավորւմներով գրանցված՝ էլեկտրամագնիսկան արտանետումների
ուսումանսիրությունների, գրանցված TGF-ների և տիզերական նոր նախագծերի տվյալների վերլուծությունների
նոր մեթոդների վրա:
Քննարկումները լուսաբանում էին հետևյալ հարցերը՝ արդյոք
TGE-ները և TGF-ները համաչափ պրոցեսնե՞ր են, արդյոք Արագածում գրանցված լայնածավալ
ամպրոպային հոսքերը նո՞ւյնն են ինչ տիեզերքում գրանցված TGF-ների անալոգային TGE-ները,
արդյոք տարրական մասնիկների հոսքերի և կայծակների միջև կա՞ պատճառահետևանքային կապ:
Մասնակիցները համակարծիք էին, որ շատ արդյունավետ կլիներ
համեմատել Արագածւմ գրանծված TGE-ների էներգետիկ սպեկտրը TGF-ի դիտարկումների և մոդելների
հետ: Ամպրոպաբեր ամպերում բարձր էներգիայի երևույթների ուսումնասիրությունը՝ դառնում
է ավելի ու ավելի բազմակողմանի, որն իր մեջ ներառում է՝ երկրորդական տիեզերական ճառագայթների
չափումները, մթնոլորտային էլեկտրական արտանետումներից ճառագայթվող ռադիո չափումները,
ամպրոպաբեր ամպերի և դրանցից առաջացող արտանետումների օպտիկական մոնիտորինգը, կայծակների
գրանցումը և դասակարգումը և օդերևութաբանական մոնիտորինգը: Բազմաչափ չափումների վերլուծությունը՝
ստեղծում ե տվյալների արխիվներում որոնման լուրջ խնդիրներ, երբ տվյալների հոսքը օրիծ
օր ավելանւմ ե հետաքրքիր դեպքեր կանակը: Ֆիզիկական վերլություններով զբազվող գիտնականներին
օգնելու համար ստեղծված հնարավոր լուծումներից մեկը՝ ներկայացված է Կարլսռուհեի տեխնոլոգիական
համալսարանի էլեկտրոնիկայի և տվյալների մշական ինստիտուտի և Երևանի Ֆիզիկայի ինստիտուտի
տիեզերական ճառագայթների բաժանմունքի հետ համատեղ նախագծված “ինտելլեկտւալ” տվյալների
ուսումնասիրման համակարգում: Համակարգի ինտերֆեյսը ինտերակտիվորեն վիզուալիզացնում
է բազմակի ժամանակային շարքերը և ընտրում է զանազան հետազոտական նպատակների համար համապատասխան
պարամետրերը: Այսպես մենք փորձում ենք ամբողջությամբ օգտագործել <<մեծ>>
տվյալների նոր հայեցակարգը, երբ համապատասխան դիտարկումների ահռելի քանակը՝ աննախադեպ
արագ և ճշգրտորեն հասնում է <<նոր>> ֆիզիկայի գագաթնակետին:
Ինպես միշտ՝ TEPA գիտաժողովի կազմակերպիչները պատրաստել
էին զեկույցներ գիտության առավել հետաքրքիր թեմաներով: Գիտնականները և ուսանողները
շատ բարձր գնահատեցին Անի Աբրահամյանի /Նոտեր Դամի Համալսարան, Ինդիանա, ԱՄՆ /21-րդ
դարի միջուկային ֆիզիակայի սահմանները/, Ռոբերտ Ավագյանի /Երևանի Ֆիզիկայի Ինստիտուտ/
Միջուկային ֆիզիկայի ուսումնասիրությունների և բորոն նեյտրոնային թերապիայի արագացուցչային
համալիրը/, Ֆելիքս Ահարոնյանի /Դուբլինի Առաջատար հետազոտությունների ինստիտուտ Իռլանդիա
և Մաքս Պլանկի անվ. միջուկային ֆիզիկայի ինստիտուտ, Հայդելբերգ, Գերմանիա/Բնության
առավել արդյունավետ տարրական մասնիկների արագացուցիչները/, Խ. Մելիքսեթյանի /Հայաստանի
գիտությունների ազգային ակադեմիայի երկրաբանության ինստիտուտ, Հայաստանում հրաբխային
ակտիվությունը/ դասախոսությունները:
Ելույթները և քննարկումների տեսանյութերը հասանելի են գիտաժողովի կայքում՝ http://crd.yerphi.am/Conferences/tepa2014/home.